Taryfy dynamiczne – kiedy się opłacają?

W sierpniu 2024 r. w ofercie sprzedawców energii mają pojawić się taryfy dynamiczne. I nie chodzi tutaj o godzinowe rozliczanie prosumentów w net-billingu (od lipca 2024 r.). Chodzi o taryfę dla odbiorców energii elektrycznej, w której cena energii elektrycznej będzie zmieniać się co 15 minut, stąd też nazwa – taryfa dynamiczna.

Czy warto zmieniać swoją dotychczasową taryfę na dynamiczną, oraz jakie są wymagania i ryzyka z tym związane – o tym czytaj poniżej.

1. Dlaczego wprowadzane są taryfy dynamiczne?
2. Taryfy prądu
3. Jak działają taryfy dynamiczne
4. Dla kogo będą korzystne taryfy dynamiczne?
5. Warunki korzystania
6. Ryzyka taryfy dynamicznej
7. Taryfy dynamiczne w praktyce
8. Podsumowanie

Dlaczego wprowadzane są taryfy dynamiczne?

Energią elektryczną handluje się na giełdzie, a jej ceny zmieniają się w czasie. Jednak konsumenci są chronieni przed tymi wahaniami, płacąc najczęściej stałą stawkę. Ułatwia to rozliczenia, ale oznacza również, że konsumenci nie mają motywacji do korzystania z energii elektrycznej, gdy ceny są niskie (tzn. gdy podaż energii jest wysoka).

Wraz z postępującą elektryfikacją gospodarki, rośnie zapotrzebowanie na energię elektryczną, w tym pochodzącą z odnawialnych źródeł energii. Udział OZE w polskiej sieci elektroenergetycznej stale rośnie, w 2023 r. osiągnął 21,5% energii elektrycznej wygenerowanej z energii słonecznej oraz wiatrowej.

Jednak cechą OZE jest ich niestabilność, co sprawia, iż pojawiają się coraz większe problemy z ich integracją z siecią energetyczną. Wraz ze wzrostem ilości energii pochodzącej z OZE oraz postępującą elektryfikacją, pojawia się problem niedopasowania popytu oraz podaży.

Dodatkowo, coraz częściej używamy np. samochodów elektrycznych czy pomp ciepła, co sprawia, że korzystanie z energii elektrycznej, gdy jest ona tańsza – gdy dostępna jest duża ilość energii ze źródeł odnawialnych – jest bardzo ważne dla ogólnej równowagi systemu elektroenergetycznego. W związku z tym taryfy dynamiczne mają spowodować lepsze dopasowanie podaży i popytu energii elektrycznej do siebie.

Taryfy prądu

W Polsce od wielu lat znane są taryfy nocne i dzienne. Gdy je wprowadzano, operatorzy elektrowni chcieli zmniejszyć obciążenie sieci w ciągu dnia. Aby zwiększyć zużycie w nocy, energia elektryczna była sprzedawana ze zniżką, zwykle między godziną 22:00 a 6:00 rano. Dzięki temu można np. dużo taniej ogrzać w nocy wodę w bojlerze.

Obecnie, w Polsce mamy oprócz taryfy ze stałą stawką G11, taryfę G12 z dwiema zmiennymi stawkami, a klienci Taurona mogą również korzystać z taryfy G13 posiadającej trzy stawki.

Wprowadzenie do oferty taryf dynamicznych wynika z ustawy. Zobowiązani do oferowania taryf dynamicznych są wszyscy duzi sprzedawcy energii – firmy posiadające powyżej 200 tysięcy odbiorców. Oferty na taryfy dynamiczne powinny być dostępne od 24 sierpnia 2024 r.

Jak działają taryfy dynamiczne?

Ceny prądu w taryfie dynamicznej będą prawdopodobnie odzwierciedleniem zmian cen na giełdzie energii, gdzie odbywa się hurtowy handel energią.

Taryfa dynamiczna daje z jednej strony możliwość na korzystanie z tańszego prądu, gdy wystąpi nadwyżka energii w systemie. Jednocześnie stwarza ryzyko wysokiej ceny, gdy energii będzie mniej. Odbiorcy, którzy będą chcieli korzystać z taryfy dynamicznej, będą musieli dopasować swoje zużycie prądu do chwilowych cen energii, szczególnie jeżeli będą chcieli obniżyć swoje rachunki za prąd.

Teoretycznie powinna pojawić się możliwość zakupu prądu po ujemnych cenach, gdy będzie duża nadpodaż energii. Jednak do ceny samego zakupu prądu, trzeba będzie jeszcze doliczyć koszty przesyłu energii.

Dla kogo będą korzystne taryfy dynamiczne?

Warto zadać sobie pytanie, czy taryfy dynamiczne mogą przynieść oszczędności? Taryfa dynamiczna może być korzystna dla posiadaczy magazynów energii, czyli przede wszystkim prosumentów rozliczanych w systemie net-billing, którzy oprócz instalacji fotowoltaicznej posiadają również magazyn energii.

Dzięki taryfom dynamicznym będą oni mogli ładować magazyn energii nie tylko prądem z instalacji fotowoltaicznej, ale również z sieci. Na przykład zimą, gdy fotowoltaika nie produkuje dostatecznie dużo energii, aby naładować akumulator, będą mogli skorzystać z tańszej energii np. w nocy. Zimą występuje na ogół duża wietrzność, co powoduje wzrost produkcji energii z wiatraków i ceny prądu mają wówczas tendencję do zmniejszania się.

Drugą grupą odbiorców, która może skorzystać na taryfach dynamicznych mogą być posiadacze pomp ciepła. Pompy ciepła zużywają na ogół sporo prądu akurat w okresie, gdy fotowoltaika uzyskuje niską wydajność, czyli w okresie jesienno-zimowym.

Warunkiem, aby taryfy dynamiczne przyniosły korzyści finansowe posiadaczom pomp ciepła, jest możliwość zarządzania energią. Bez systemu zarządzania energią – najlepiej wyposażonego w magazyn energii – korzyści z przejścia na taryfę dynamiczną mogą być niewielkie lub żadne.

Zarządzanie energią powinno umożliwić ładowanie magazynu energii gdy cena prądu jest niska. Algorytm powinien jednocześnie dopasować okresy ładowania do profilu zużycia energii elektrycznej w domu, aby korzyści były jak największe.

Taryfy dynamiczne mogą być korzystne dla osób, które wykorzystują energię głównie do ogrzewania w pompie ciepła, do podgrzewania wody w bojlerze, do ładowania samochodu elektrycznego, lub mają możliwość przesunięcia np. prania na godziny, kiedy w sieci jest nadmiar mocy.

Warunki korzystania z taryfy dynamicznej

Warunkiem skorzystania z taryfy dynamicznej jest posiadanie licznika energii z możliwością zdalnego dostępu, aby była możliwość odczytu poziomu zużycia energii w poszczególnych godzinach.

Ważnym elementem w taryfach dynamicznych będzie możliwość śledzenia zmieniających się cen za pomocą aplikacji, która umożliwi na bieżąco sprawdzanie zmieniających się cen energii. Możliwość śledzenia cen ma być dostępna za pośrednictwem centralnego systemu informacji rynku energii (CSIRE). Ma on jednak być gotowy dopiero w lipcu 2025 r.

Taryfa dynamiczna umożliwi obniżenie rachunków za prąd, ale będzie to wymagało wiedzy, jak ją wykorzystać. Trzeba wiedzieć jak działa rynek, od czego zależą ceny energii, w jaki sposób kształtują się w poszczególnych godzinach, oraz trzeba również mieć możliwość zarządzania energią w domu.

Rozliczenie energii, której cena zmienia się co 15 minut oznacza, iż jeśli np. piekarnik pracuje przez 30 minut, to pierwsze 15 minut będziemy rozliczani po jednej cenie, a kolejny kwadrans po innej cenie.

Ryzyka taryfy dynamicznej

Taryfa dynamiczna nie będzie miała górnych widełek, co oznacza, iż nie będzie limitu ceny maksymalnej. Zwykle nie będzie to zapewne stanowić większego problemu, jednak jak pokazują doświadczenia np. mieszkańców Teksasu, może zdarzyć się sytuacja, iż cena prądu mocno wzrośnie – czytaj poniżej.

Taryfy dynamiczne w praktyce

Taryfy dynamiczne można spotkać w innych krajach, np. w USA lub w Australii.

Taryfa dynamiczna w Teksasie, USA

Taryfa dynamiczna została wprowadzona w Teksasie kilkanaście lat temu. Na rynku pojawili się wówczas sprzedawcy energii, której cena była indeksowana o giełdową cenę energii. Przez kilka lat system funkcjonował w miarę poprawnie i wielu klientów było zadowolonych, dzięki mniejszym rachunkom za prąd niż gdyby rozliczali się w taryfie ze stałą ceną.

Jednak w lutym 2021 r. nadeszły siarczyste mrozy, które spowodowały unieruchomienie kilku elektrowni, co doprowadziło do eksplozji cen za prąd na giełdzie. Stawki wzrosły z typowych 0,12 USD/kWh do 9 USD/kWh. Niektórzy klienci dostali faktury opiewające na 17.000 USD.

Sprawa stała się bardzo głośna, kilku sprzedawców prądu zbankrutowało, zmieniono również ustawę i zabroniono oferowania stawek za prąd indeksowanych cenami giełdowymi zmieniającymi się co kilka minut (w niektórych przypadkach ceny zmieniały się co 5 minut). Obecnie taryfy dynamiczne (Variable-Rate Plan) oznaczają na ogół zmiany miesięczne lub dzienne.

Obecnie, średnie stawki za energię w taryfie dynamicznej są na ogół nieco wyższe niż, w taryfie ze stałą stawką. Na korzyść taryfy dynamicznej przemawia jednak brak lub niewielkie opłaty stałe, oraz możliwość zerwania jej w dowolnym momencie bez ponoszenia dodatkowych kosztów. W przypadku planu zakupowego ze stałą stawką, czas trwania kontraktu to minimum 12 miesięcy, a zwykle 24 do 36 miesięcy.

Szacuje się, iż 20 – 30% mieszkańców Teksasu korzysta z taryf dynamicznych.

Unia Europejska

W dyrektywie 2019/994 Unia Europejska nakazuje państwom członkowskim do zapewnienia wszystkim konsumentom możliwości uczestniczenia w rynku energii „w szczególności poprzez dostosowanie ich zużycia do sygnałów rynkowych”.

W Niemczech, od 1 stycznia 2023 r. dostawcy energii posiadający ponad 100 tys. klientów są zobowiązani do oferowania taryf dynamicznych. Dotyczy to około 70% wszystkich gospodarstw domowych w Niemczech.

Podsumowanie

• Taryfy dynamiczne mogą być korzystne dla osób, które wykorzystują energię głównie do ogrzewania w pompie ciepła, do podgrzewania wody w bojlerze, do ładowania samochodu elektrycznego, lub mają możliwość przesunięcia np. prania na godziny, kiedy w sieci jest nadmiar mocy.
• Taryfy dynamiczne mogą obniżyć rachunek za prąd, ale z ich stosowaniem wiąże się ryzyko znacznego wzrostu ceny prądu.
• Teoretycznie taryfy dynamiczne powinny umożliwić zakup prądu w ujemnej cenie (gdy taka cena wystąpi na giełdzie). Nie wiadomo jednak jeszcze jak będą rozliczane koszty przesyłu energii.